معرفی اجزای اصلی پای مصنوعی

روش اندو-اکسو یا پروتز ایمپلنت شده درون بخشی (اُسوئواینتگریتد پروتز) تکنیکی نوین در توان بخشی قطع عضو است که قسمت درونی پروتز را مستقیماً به استخوان باقیمانده پیوند می دهد و بنابراین نیازی به سوکت پوستی برای اتصال وجود ندارد. این رویکرد که ایدهٔ آن از ایمپلنت های دندانی نشأت می گیرد، انتقال نیرو را به شکل طبیعی از طریق استخوان امکان پذیر می سازد و با بارگذاری فیزیولوژیک بر مفاصل بالادست (مانند مفصل زانو و لگن) باعث الگوی راه رفتن نزدیک به حالت طبیعی می شود.

در روش سوکت دار سنتی، بافت نرم اطراف انتهای قطع عضو درون یک پوسته خارجی (سوکت) قرار می گیرد تا پروتز را نگه دارد. این تماس مستمر بین پوست و سوکت می تواند حساسیت های پوستی، التهاب، تعریق شدید و زخم های دردناک ایجاد کند. چنین مشکلاتی باعث درد، کاهش سطح فعالیت و خستگی زودرس بیمار در استفاده از پروتز می شود.

پروتز اندو-اکسو با حذف تماس مستقیم سوکت با پوست، بسیاری از این مشکلات را مرتفع می سازد. در این روش، بار وزنی بدن به طور مستقیم به استخوان انتقال یافته و کنترل عضلات باقی مانده بهبود می یابد. نتیجهٔ نهایی حرکت راحت تر، کاهش دردهای خیالی (فانتومی) و احساس راه رفتن طبیعی تر است. این ویژگی ها سبب شده که بسیاری از بیماران قطع عضو پس از دریافت پروتز اندو-اکسو، بازگشت به فعالیت های روزمره و ورزشی خود را آسان تر بیابند.

قطعه Endo (ایمپلنت داخل استخوان)

ساقهٔ اندو (Endo stem) اصلی ترین بخش ایمپلنت داخل استخوان است که مستقیماً در کانال مغز استخوان باقی مانده بیمار قرار می گیرد. این قطعه معمولاً از آلیاژ تیتانیوم ساخته شده و سطح آن به صورت متخلخل یا با پوشش هیدروکسی آپاتیت طراحی می شود تا استخوان به درون بافت آن نفوذ کرده و اتصال محکم و بلندمدت ایجاد شود. ساختار سه بعدی متخلخل سطح ایمپلنت باعث رشد بافت استخوانی در لابه لای حفره ها شده و پایداری ثابتی را تأمین می کند.

ساقه اندو بر اساس آناتومی استخوان باقی مانده بیمار (با کمک تصاویر سی تی اسکن) طراحی شده و در مرحله نخست عمل جراحی در استخوان ران یا ساق (بسته به سطح قطع عضو) کاشته می شود. پس از جراحی، طی چند هفته تا چند ماه پروسهٔ اوسوآئنتگریشن (هم پیوند استخوان-ایمپلنت) رخ می دهد و ایمپلنت مانند یک عضو طبیعی به استخوان بیمار متصل می شود.

وظیفهٔ اصلی قطعه اندو انتقال بار وزن بدن و نیروهای حاصل از حرکات به استخوان و فراهم کردن پایه ای محکم برای بخش های خارجی پروتز است. مزیت این سازه در مقایسه با سوکت آن است که بارها به شکل مستقیم به استخوان منتقل شده و حرکت مفاصل بالایی (زانو، لگن) مشابه حالت طبیعی انجام می شود. این اتصال مستقیم همچنین امکان حس بازگشت عضو و کنترل بهتر عضلات باقی مانده را فراهم می آورد.

رابط پوستی (محافظ استوما)

برای محافظت از محل عبور ایمپلنت از پوست، معمولاً یک کلاهک یا غلاف سیلیکونی پزشکی در اطراف سوراخ خروجی (استوما) قرار می گیرد و از بافت نرم، عضلات باقی مانده و خود ایمپلنت محافظت می کند. سیلیکون انتخابی معمولاً ضد حساسیت است و با ایجاد یک رابط نرم بین فلز ایمپلنت و پوست، از تحریک و آسیب های احتمالی پوست جلوگیری می کند. به علاوه، این غلاف به حفظ موقعیت صحیح عضلات و جلوگیری از ورود میکروب ها به محل اتصال کمک کرده و بستری باثبات و انعطاف پذیر برای بیرون زدگی ایمن ایمپلنت فراهم می آورد.

پل ارتباطی (ماژول Endo-Exo)

ماژول پل یا رابط Endo-Exo، قطعهٔ اصلی اتصال میان بخش داخلی و خارجی پروتز است. این ماژول معمولاً از فلز تیتانیوم یا آلیاژهای مقاوم ساخته شده و به شکل یک مخروط متحدالمرکز (یا دو مخروط در برخی طراحی ها) طراحی شده است. بخش داخلی آن به داخل ساقه اندو متصل و مستقر می شود و بخش خارجی از راه استوما (سوراخ پوستی) به بیرون پروتز امتداد می یابد. بر روی این قسمت بیرونی، سایر اجزای رابط (مانند سیلندرهای انتقال نیرو، پیچ ها و پین های قفل) سوار می شوند و امکان تثبیت و هم ترازی اجزای بیرونی را فراهم می کنند.

پل ارتباطی نقش مهمی در انتقال نیرو و حفظ هم محوری سیستم ایفا می کند. با اتصال محکم و هم مرکز، این ماژول بارهای وارد شده از مفاصل یا قدم های بیمار را به طور مستقیم به ایمپلنت داخل استخوان منتقل می کند. همچنین، طراحی ماژولار این قطعه امکان تعویض سریع بخش های خارجی و اعمال تنظیمات مختلف (مثل اصلاح افست یا ارتفاع) را بدون تغییر در ایمپلنت درون استخوانی فراهم می آورد.

تصویر فوق نمونه ای از مجموعه قطعات پل ارتباطی و اتصالات مکانیسم قفل کننده را نشان می دهد که شامل پین ها و صفحه های تنظیم کنندهٔ نیروی پیچشی است. این ماژول به وسیلهٔ مکانیزم های مخروطی و قفل های ویژه ای، اجزای خارجی را با بخش داخلی پروتز به سرعت و محکم متصل می کند. استفاده از سطوح مخروطی و کلاچ های مکانیکی، ضمن تثبیت قطعات، امکان جداسازی و مونتاژ آسان را برای تنظیمات بعدی فراهم می سازد.

قطعات خارجی (Exo)

مفصل مصنوعی زانو: در قطع عضوهای بالای زانو، یک مفصل مصنوعی زانو در انتهای پروتز تعبیه می شود. این مفصل شامل لولا یا مکانیسم هیدرولیکی است که خم و راست شدن زانو را شبیه سازی می کند و اغلب دارای سیستم های کنترل پایداری یا میکروپروسسوری نیز می باشد. جنس اسکلت مفصل زانو معمولاً از آلومینیوم سبک، فولاد ضدزنگ یا تیتانیوم است و بستر آن می تواند پوششی از کامپوزیت یا پلیمر مقاوم باشد. مفصل زانو وزن بدن را به اجزای پایین تر منتقل کرده و تعادل و ثبات اندام مصنوعی را هنگام ایستادن و راه رفتن کنترل می کند.

پای مصنوعی: این قسمت پایین ترین بخش پروتز است که وظیفه شبیه سازی عملکرد مچ پا و جذب ضربه های گام برداشتن را بر عهده دارد. پای مصنوعی مدرن اغلب از قطعات فیبرکربن یا پلیمرهای مهندسی سبک تشکیل شده و دارای ساختار داخلی فنری یا مکانیزم های لغزشی برای کنترل انعطاف و ذخیره انرژی هنگام گام برداشتن است. برخی پاهای پیشرفته شامل عناصر لاستیکی یا سیستم های کنترل کنندهٔ شوک در پاشنه هستند تا ضربه ناشی از برخورد پا با زمین را کاهش دهند. این پا با آداپتوری به پل ارتباطی متصل شده و نقش اصلی آن حفظ تعادل و ایجاد حس راه رفتن طبیعی برای فرد است.

پوشش خارجی: به منظور ظاهرسازی طبیعی و محافظت از اجزای مکانیکی، کل مجموعه پروتز یک روکش ظریف دریافت می کند. این پوشش معمولاً از سیلیکون یا ژل انعطاف پذیر ساخته می شود تا شبیه پوست و بافت نرم انسان به نظر برسد. پوشش خارجی علاوه بر جنبه زیبایی، از فرسایش و ضربات سطحی به اجزای داخلی جلوگیری کرده و یک لایه عایق میانی بین پروتز و محیط بیرون ایجاد می کند.

سیستم اتصال مکانیکی

برای اتصال قطعات بیرونی به قطعه درونی پروتز پا ، از یک سامانهٔ قفل کنندهٔ مکانیکی پیچیده استفاده می شود. عموماً این سیستم شامل یک رابط مخروطی و مجموعه ای از صفحات یا پین های قفل کننده است. به عنوان مثال، پس از وارد کردن آداپتور اتصال خارجی (مثلاً قطعهٔ مفصل زانو یا کف پا) به سیلندر ماژول پل، صفحه یا کلاچ دندانه داری بر روی آن فشرده می شود تا چرخش آزاد احتمالی مهار شود.

علاوه بر این، قطعاتی مانند صفحهٔ تنظیم پیچشی و پین های ایمنی در طراحی قرار دارند تا پایداری و ایمنی بیشتری فراهم کنند. به کمک این مکانیزم های مخروطی-کلاچی، قطعات خارجی پروتز با گشتاور مشخص (معمولاً چند نیوتون متر) قفل می شوند و ارتباط بسیار محکمی با بخش داخلی برقرار می کنند. این طراحی مدولار ضمن تضمین استحکام اتصال، امکان باز و بسته کردن سریع اجزا را با ابزاری ساده فراهم می آورد.

سیستم های جذب شوک و تطبیق فشار

برای محافظت از ساختار استخوانی و اجزای پروتز در برابر ضربات ناگهانی، اجزای جذب شوک در برخی ماژول های اندو-اکسو تعبیه می شوند. به عنوان مثال، در سیلندر پل ارتباطی مجموعه ای از صفحات فنری یا پین های الاستیک قرار دارد که ضربه ها را کاهش داده و نیروی وارده را پخش می کنند. همچنین، برخی از پایه های پای مصنوعی به گونه ای طراحی شده اند که قابلیت ارتجاعی بالا داشته و با خم شدن، فشار ناشی از برخورد با زمین را جذب می کنند.

این مکانیزم های جذب شوک مانند بالشتکی عمل کرده و تنش های ناگهانی را نرم می کنند تا از انتقال فشار متمرکز به محل اتصال استخوان جلوگیری شود. در نتیجه، بار وزن بدن و نیروهای دینامیکی هنگام راه رفتن به طور پیوسته و متعادل بین استخوان و پروتز خارجی تقسیم می شود و احساس راحتی بیشتری برای بیمار فراهم می آید.

مزایای طراحی ماژولار

طراحی ماژولار در روش اندو-اکسو به معنای تفکیک قطعات داخلی (ایمپلنت داخل استخوانی) و خارجی (اجزای پروتز روی استخوان) است که مزایای مهمی دارد. از جمله، امکان انتخاب و تعویض سریع قطعات متناسب با نیاز هر بیمار: به عنوان مثال، مفصل زانو، پای مصنوعی یا آداپتور ویژه می توانند به صورت جداگانه انتخاب و نصب شوند. این انعطاف در تعویض قطعات باعث می شود هر زمان نیاز به تنظیم یا تعمیر بخش خاصی باشد، بدون دخالت در ایمپلنت اصلی درون استخوان، بتوان آن را تعویض کرد.

علاوه بر این، نصب و جداسازی پروتز به سادگی و در زمان کوتاه انجام می شود؛ اتصالات مخروطی و پیچ های قفل به گونه ای طراحی شده اند که با ابزاری ساده و تنها در چند ثانیه قابل باز و بسته شدن باشند. در نتیجه، بیمار یا متخصص پروتز می تواند به سرعت بخش خارجی را در صورت نیاز تعویض کرده یا تنظیمات جدیدی انجام دهد.

همچنین، ساختار ماژولار باعث افزایش طول عمر کل پروتز می شود؛ چرا که در صورت تغییر وزن بیمار یا به روزرسانی فناوری (مثلاً نصب یک پای میکروپروسسوری جدید) نیازی به تعویض ایمپلنت درون استخوانی نیست و تنها قطعهٔ خارجی مربوطه جایگزین می شود. در کل، طراحی مدولار تجربهٔ راحت تر، مراقبت آسان تر و کاهش هزینه های بلندمدت را برای بیماران فراهم می کند.

همیارطب لیان، تنها مرکز کاشت پای مصنوعی در خاورمیانه

شرکت پزشکی همیار طب لیان با بیش از یک دهه تجربه در حوزه خدمات ارتوپدی و کاشت عضو مصنوعی، مرکز تخصصی کاشت پای مصنوعی به روش ایمپلنت اندو-اکسو در ایران است. خدمات این مجموعه شامل کاشت پای مصنوعی اندو-اکسو، تعویض مفصل لگن و زانو، و درمان سایر مشکلات اسکلتی-عضلانی می باشد. تیم همیار طب لیان با همکاری پزشکان مجرب و استفاده از تکنولوژی های نوین، تلاش می کند تا بهترین نتایج عملکردی و رضایت بیماران را با حفظ دقت علمی ارائه نماید. بیماران و خانواده های آنان می توانند برای دریافت مشاوره و کسب اطلاعات بیشتر از امکانات این مرکز پیشرفته بهره مند شوند. کافیست با شماره های 02122878329 – 09199069391 تماس بگیرید.